Als ouders gaan scheiden betekent dat voor het kind: verlies en verdriet. Verlies is in het kinderleven onvermijdelijk. Het aangeboren ontwikkelingskapitaal van het kind, tot ontwikkeling gekomen door de liefde en opvoeding door de ouders, zorgt er voor dat kinderen het onvermijdelijke verlies kunnen incasseren. Iedere stap voorwaarts betekent afscheid van het voorgaande: als je eenmaal kunt lopen kun je niet meer vanzelfsprekend aanspraak maken op het privilege om rondgereden en gedragen te worden, als je zelf je veters kunt strikken word je daarop aangesproken en moet je het ook zelf gaan doen. Door andere vormen van verlies, zoals de dood van de hamster, het vertrek van een vriendje naar een andere stad, leer je hoe je verdriet kunt uiten, kunt delen, hoe je je kunt laten troosten om daarna weer verder te gaan. Verlies en winst gaan hand in hand, verlies is dus niet alleen onvermijdelijk, maar ook noodzakelijk in het kinderleven.
Ach, zei ze, mijn kind is nog zo jong, wat merkt ze er nou van……
Dit kind haar vader missen? Ach welnee, ze weet niet beter, ze heeft hem nooit als vader gekend.
Wat zijn veel ouders er toch als de kippen bij om het verlies van het kind door een scheiding te bagatelliseren. Zeker als het om jonge kinderen gaat. Onterecht! Want, laten we duidelijk zijn: de scheiding van de ouders is voor kinderen een ingrijpende verlieservaring. Jonge kinderen gaan uit van een wereldorde die nu eenmaal gewoon is zoals ze is. Dat geeft vastigheid. Ze vragen zich niet af of hun ouders van elkaar houden, je ouders zijn gewoon je ouders, nu en altijd. Door dat rotsvaste vertrouwen kan een kind onbekommerd al zijn energie besteden aan groeien, leren. De ouders doseren de ervaringen die het kind opdoet, ook de verlieservaringen: als het kind net een grote ontwikkelingsstap heeft gezet of een geliefde leidster zag vertrekken, komen ouders niet meteen daarna met het voorstel om een spannende logeerpartij te organiseren.
Goede ouders zijn zo een filter, een schild tussen kind en buitenwereld. We weten uit onderzoek dat deze beschermende functie van de ouders zelfs noodzakelijk is voor de ontwikkeling van de hersenen: bij de geboorte zijn deze nog onvolgroeid, alleen bij voldoende zorg en vermijden van onhanteerbare prikkels kan de groei ongestoord verder gaan in de eerste levensjaren. Tot morgen, alles is er weer als je wakker wordt, de veilige basis waar papa en mama en beer van zijn. Die basis gaat verloren als de ouders gaan scheiden.
Het kind vraagt zich af:
- Wat kan er allemaal nog meer veranderen?
- Kunnen ouders ook van hun kinderen scheiden?
- Ik was soms vervelend, komt het daardoor?
- Kan ik zorgen dat het weer goed komt?
Het lastige is dat kinderen deze vragen vaak niet in woorden kunnen stellen, de gebeurtenis is te veelomvattend, de vragen zijn te complex, te onvoorstelbaar en te bedreigend. Dat geldt natuurlijk zeker voor heel jonge kinderen. En: waar woorden tekort schieten gaat het kind spreken via zijn lichaam (slecht slapen, slecht eten, hoofdpijn, buikpijn) of via zijn gedrag (stil en teruggetrokken of juist druk en ongehoorzaam, concentratieproblemen, agressie jegens andere kinderen).
Op langere termijn is er een verhoogd risico op: schoolverlating, problemen in het aangaan van relaties, hogere kans op echtscheiding in het latere leven. Maar als de ouders kans zien om een aantal valkuilen te vermijden dan kunnen ze daarmee voorkomen dat het kind er grote en blijvende schade door oploopt. Het meest belangrijke is:
- dat de kinderen met beide ouders een relatie kunnen blijven houden
- dat de ouders zo snel mogelijk hun conflicten oplossen.
Doen ze dat niet dan is er kans op vele vormen van schade aan de ontwikkeling van hun kinderen. Nu wetenschappelijk onderzoek dit bij herhaling heeft aangetoond betekent dit dat ouders de mogelijkheid, maar daarmee ook de verantwoordelijkheid hebben om de problemen goed op te lossen. Vaak is het zo dat behalve de ruzies/conflicten die er tijdens de relatie al waren, na de scheiding met name het onderwerp “de kinderen” gemakkelijk tot veel onenigheid en (juridische) strijd kan leiden……en dat terwijl veel ouders zeggen dat ze gaan scheiden omdat ze ook voor het kind willen dat de ruzies ophouden, zodat het leven weer fijner wordt. Maar het wordt dus vaak juist niet fijner!
